ذوالنون مصری

ابوالفیض ثوبان بن ابراهیم معروف به ذوالنّون مصری از شخصیّت های ممتاز تاریخ تصوّف به شمار می آید. اگر از بزرگان صوفیه ده تن را به مثابة برجسته ترین ها برگزینند، یقیناً ذوالنّون یکی از آن هاست؛ بنابراین، شناخت احوال و تازه های سخن او که نمایندة شاخص و تأثیرگذار تصوّف غرب جهان اسلام است، در شناخت تصوّف اسلامی لازم و ضروری است؛ به ویژه اینکه اغلب منابع، او را نخستین کسی می دانند که از «ملامت» و نقش آن در پیراستن کار و حال صوفی سخن گفته است و لذا مقالة حاضر برای این منظور نوشته شده است، امّا به دلیل جایگاه ممتاز و استثنائی ذوالنّون در تصوّف اسلامی، همة جوانب شخصیّت و احوال او در این گفتار نمی گنجد و به ناچار باید از برخی آن ها از جمله آثارِ وی، گسترة روابطش با معاصران، مذهب، کیمیاگری، نقش او در واقعة محنت صوفیه و... که بسیار نیز مهم و بحث برانگیز است، چشم پوشید و آن را به زمانی فراخ تر وانهاد.